బాగా గుర్తుంది. 11వ తరగతిలో ఉండగా నాగభూషణం గారని ఒక పంతులుగారు సోషల్ స్టడీస్ బోధించారు. ఒకప్పుడు చరిత్ర, భూగోళం అని రెండు విషయాలు వేరుగా చెప్పేవారు. పద్ధతి ఎప్పుడు మారినదీ గుర్తులేదు. ఎక్కడో ఒకచోట ‘జూడర్జీతో డచ్చివారు’ అని ఒక పాఠం చదివినట్టు మాత్రం మెదడులో ఒక ముడి నిలబడి మిగిలింది. ఇంతకూ ఒకనాడు నాగభూషణం గారికి ఒకనాడు, నేను పాఠం ధ్యాసతో వినడం లేదని అనుమానం వచ్చింది.

మంచికో, చెడుకో మనిషికి ఒక పేరు వస్తుంది. అది బహుశా సులభంగానే వస్తుంది. అందరికీ అంత సులభంగా రాకపోవచ్చు. కొంతమంది పేరు చెప్పగానే అందరూ మొహం అదోలాగ పెడతారు. అటువంటి పేరు కూడా చాలాకాలం కొనసాగుతుంది. ఆ మనిషి ‘నేను మారానంటే నమ్మరేం’ అంటూ గడ్డం పెంచుకుని పాటలు పాడినా ఎవరూ అతగాడిని నమ్మరు. అది వేరే సంగతి. ఇక కొంత మంచి పేరు వస్తుంది. ఆ వచ్చిన మంచి పేరును నిలబెట్టుకోవడం అసలు సిసలయిన సమస్య.

వానికి గోపియను పేరు పెట్టిరి. వాడు వాస్తవముగనే ముక్కుమీద గోపము గలవాడాయెను. వాడు నాకు చాలా గొప్ప పేరున్నదనును. ఆ పేరెక్కడనున్నదని ప్రశ్న బుట్టును. కొందరికి వారి పేరు గోడ మీద నుండును. గోడ మీదకన్నను, గోడకు తాపితము జేసిన నొక జెక్క మీద చెక్కబడి యుండుననిన కడు సమంజసముగా నుండును. వీనికట్టి పేరు లేదు. అట్లున్న పేరు గొప్ప పేరెట్లగును? అది చెక్క మీద పేరగును. ఒకనికి గొప్ప పేరున్నదన్న నేను భావము?

నిప్పు జీవంగలది. అది శ్వాసిస్తుంది, అందిన దాన్ని తింటుంది, అసహ్యించుకుంటుంది. మంటను గెలవాలంటే మనమూ దానిలాగే మెలగాలి. దానిలాగే ఎటుపడితే అటు కదలాలి. మండే పదార్థాలు ఉన్నాయని మంటకు తెలియదు. మంట ఉందని మండే పదార్థాలకు తెలియదు. మంట, నిప్పు కలిసి మన ప్రపంచాన్ని మార్చేశాయి. ఒకానొక సినిమాలో ఒకానొక పాత్ర అన్న మాటల ఆధారంగా.
* * *